شهمامه وصلصل دو نام آشنا و معروفیست که شاید کمتر کسی باشد
که این نام‌ها را نشنیده باشد. دو پیکره بزرگ در دل کوهی در بامیان که یکی شکل مرد
ودیگری شکل زن را دارد. شهمامه سی وپنج متر ارتفاع دارد و صلصال به پنجاه وسه متر
می‌رسد. این دوپیکره عظیم الجثه که شاهکار هنر بودایی‌هاست، توسط کندن کاری و تراش
کاری در دل کوه‌ها خلق شده‌است.
گروه طالبان با تسلط بر بامیان در سال 2001 این مجسمه‌های
را به توپ و تانک بستند و آن را منفجر کردند. سربازی که مسوول حفاظت از این میراث
فرهنگی وتاریخی است، میگفت که شش عدد ماین را در پیکره بودا به شکل بسیار دقیق و
مهندسی شده جابجا کرده بودند که پس از انفجار آنها، بودا فرو ریخت وهمچنان توپ‌های
را که به سمت بودا شلیک کردند، این شاهکار را کاملا مهندم ساختند.
اکنون از بودا تنها همان حفره‌ی که در دل کوه قرار دارد، باقی
مانده وتمام هست وبودش فرو ریخته است. سازمان جهانی یونسکو تلاشی زیادی را به خرچ
داد تا این مجسمه‌ها را بازسازی کنند، اما تاکنون به دلایلی موفق به این کار نشده‌است.
بی‌میلی حکومت افغانستان وهمچنان مشکلات تخنیکی وشبیه سازی به شکل اول آن از این
موارد گفته می‌شود. شهمامه به ارتفاع یک ونیم الا دو متر توسط خشت پخته از قسمت پا‌ها
تعمیر شده‌است، اما از آنجایکه این بازسازی با اصل آن تفاوت‌های جدی دارد، روند
کار و تعمیر آن متوقف شده‌است.
در سال‌های 1392 و 93 که مصروف کارهای روزنامه نگاری بودم،
باری در جمع از خبرنگار در هوتل انترکانتینینتال در سالون بامیان آن هوتل نشسته
بودیم وصحبت از بامیان ومجسمه‌های بودا شد. یکی از خبرنگاران را که دقیقا بخاطر
ندارم اسمش چی بود، سر صحبت را باز کرد. او میگفت که طالبان تلاش داشتند که این
کوه را انفجار و بودا را از بنیه بر کنند، اما موفق نمیشدند. مهندسی را که خانه‌اش
در کابل است پیدا می کند و با مشوره او، بمب‌ها را در نقاط مختلف جاسازی و بشکل
شبکه‌ای بمب‌ها را به همدیگر وصل می کنند که در انفجار باهمی آنها بودا از هم می‌پاشند
و فرو می‌ریزد.
اکنون این سرمایه‌های بزرگ فرهنگی جهان بشریت در حال
نابودیست. با گذشت هر روز میزان آسیب پذیری آنان بیشتر می‌شود، زیرا پس از انفجار
بسیاری از ساحات بودا درز برداشته وحتی به گفته مسوولان محافظتی آن، سنگ‌ریزه‌ها و
خاک‌ریزه‌های نیز جریان دارد. کوهی که بودا در آن موقعیت دارد، در اثر بارندگی
وسیلاب هر روز بیشتر از گذشته تخریب می‌شود وسنگریزه‌های آن فرو می‌ریزد و خط
ودرزی را در سیمای آن کوه بوجود می‌آورد.
 |
| عکس از برگه کاوه آیریک |
در قسمت میدان پیش روی بودا، خاک وسنگریزه‌های که از اثر
سیل و بارندگی پایین آمده، است به وضوح دیده می‌شود. این خود تهدیدی است برای بودا
که برای حفظ ونگهداری آن باید فکری شود که متاسفانه دراین زمینه کارهای انچنانی
صورت نگرفته است. برعلاوه، جاده عمومی که از پیش روی بودا می‌گذرد، خود تاثیرگزار
است وگرد وخاک که از عبور ومرور موترها بلند می‌شود، بر این پیکره‌ها بی‌تاثیر
نیست. دولت برای حفاظت از این شاهکار تاریخی بشر یا این جاده را هرچه زودتر پخته
کاری کند و یا هم آن را مسدود کرده تا دیگر بیش از این آسیب متوجه بودا نشود.
در قدیم بازار بامیان در همین میدانی بوده است، اما
پسانترها این بازار تخریب وساحه جزء ساحات حفاظت شده بودا می‌گردد. معماری این
بازار تخریب شده خیلی نزدیک وهمخوانی با معماری قدیم وقلعه‌های باقی مانده بامیان
دارد، اما بازار وشهرکنونی بامیان در یک سردرگمی وبی‌‌هویتی کامل به سر می‌برد.
.... ادامه دارد.
.... ادامه دارد.