یاد داشت: این نوشته در هفته نامه صدای مردم نیز به نشر رسیده است.
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان پس از اعلان نتایج
انتخابات پارلمانی سال گذشته با انتقادات گسترده از سوی شهروندان، احزاب سیاسی و جامعه‌ی
جهانی روبه‌رو شد. این انتقادات زنگ خطری را متوجه مدیران این نهاد ساخت تا در
انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان 1398، اشتباهات‌شان را جبران و اعتماد از دست‌رفته‌ی
شهروندان نسبت به کمیسیون مستقل انتخابات را باز گردانند، اما متأسفانه ضعف
مدیریتی، عدم هماهنگی و دوپارچگی کمیشنران در درون کمیسیون سبب شد، تا یک‌بار دیگر
اشتباهات انتخابات پارلمانی بیست‌وهشتم میزان سال گذشته، در انتخابات ریاست‌جمهوری
سال جاری تکرار شود. هرچند انتخابات ریاست‌جمهوری در تناسب به انتخابات پارلمانی
سال گذشته از یک سلسله مزیت‌هایی برخوردار بود اما این پروسه کاستی‌های را نیز به
هم
راه داشت، که میتوان آن‌را به چند بخش تقسیم و به‌صورت جداگانه مورد تحلیل و بررسی
قرار داد.
1- ناقص‌بودن فهرست رأی‌دهندگان
در انتخابات پارلمانی یکی از بزرگ‌ترین معضل که فراروی کمیسیون
مستقل انتخابات قرار داشت، ناقص‌بودن لیست رأی‌دهندگان و فرستادن اشتباهی این لیست‌ها
از یک ولایت به ولایت دیگر بود، هم‌چنان در بعضی ساحات حتا لیست رأی‌دهندگان وجود
نداشت. در این‌دور در تناسب به انتخابات پارلمانی فرستادن اشتباهی لیست از یک
ولایت به ولایت دیگر تا حدودی رفع شده بود، اما ناقص‌بودن لیست رأی‌دهندگان هم‌چنان
تکرار شد.
نبود نام رأی‌دهندگان در لیست رأی‌دهی در روز
انتخابات تبدیل به یک معضل کلان و جدی شده بود. شمار زیادی از رأی‌دهندگان به دلیل
نبود نام‌های‌شان در فهرست رأی‌دهی نتوانستند از حق رأی‌شان استفاده و به کاندیدای
دل‌خواه‌شان رأی دهند. این امر سبب شد، که کمیسیون مستقل انتخابات جلسه‌ی فوری
برگزار و برای رفع آن اعلامیه صادر کند، تا نام افراد را از طریق سیستم بیومتریک
جست‌وجو و به آنانی‌که در سیستم موجود بودند، اجازه‌ی استعمال رأی داده شود. این
اقدام کمیسیون مستقل انتخابات نیک اما خیلی دیروقت بود، زیرا شمار زیادی از مردمی‌که
در صف رأی‌دهی انتظار مانده و نام‌های‌شان را نیافته بودند به خانه‌های‌شان
برگشتند و دوباره برای رأی‌دادن مراجعه نکردند. از جانب دیگر شمار زیادی از افراد
نام‌های‌شان نه تنها در لیست رأی‌دهندگان موجود نبود، بلکه در دستگاه‌های بیومتریک
کمیسیون مستقل انتخابات نیز درج نشده بود. این معضل نشان می‌دهد که ثبت‌نام رأی‌دهندگان
ناقص بوده و شمار زیادی از شهروندان به دلیل همین مشکل از حق رأی‌شان محروم شدند.
2- کار نکردن سیستم بیومتریک
کار نکردن سیستم بیومتریک در انتخابات پارلمانی سال گذشته
یکی از معضل‌های جدی بود، که سرانجام کمیسیون مستقل انتخابات اعلان کرد؛ مراکزی که
در آن فناوری بیومتریک کار نمی‌کند رأی‌دهندگان بدون بیومتریک می‌توانند از حق رأی‌شان
استفاده کنند. این تصمیم نادرست در میانه‌ی راه، سبب شد که شمار زیادی از آرای
تقلبی به صندوق‌ها ریخته شود و هم‌چنان یک برخورد دوگانه در یک پروسه‌ی ملی صورت گیرد.
این کار کمیسیون از یک طرف خلاف قانون بود و از جانب دیگر بی‌اعتمادی خلق کرد.
در انتخابات ریاست‌جمهوری این مسأله تا حدود زیادی حل شده
بود، فقط در بعضی ولایات و مراکز، دستگاه‌های بیومتریک با مشکل مواجه بودند. از
خوبی این‌دور همین بود، که بسیاری از افراد از طریق سیستم بیومتریک آرای‌شان ثبت و
استفاده شد. در طرزالعمل کمیسیون مستقل انتخابات آمده است، که آرای بدون بیومتریک
اعتبار ندارد. با توجه به این نکته، امیدواری بر این است، که حوزه‌های انتخاباتی‌که
در آن آرای مشکوک و بدون بیومتریک استفاده شده، شناسایی و تمامی این آرا باطل
اعلام شود.
این کار، در حقیقت یک گام مثبت و بلند برای شفاف‌سازی پروسه‌ی
رأی‌دهی است، که با استقبال و تایید تمام شهروندان، احزاب سیاسی، کاندیدان و جامعه‌ی
بین‌المللی روبه‌رو خواهد شد. هرچند فناوری بیومتریک به لحاظ تخنیکی مشکلات بسیاری
داشت و از این فناوری به شکل آفلاین کار گرفته شد، اما استفاده‌ی درست از این
سیستم در همین حد هم می‌تواند در شفافیت انتخابات کمک نماید و نتیجه‌ی انتخابات را
برای مردم، کاندیدان و جامعه‌ی جهانی قابل پذیرش سازد.
3- ناوقت بازشدن مراکز رأی‌دهی
یکی از مشکلاتی‌که دوباره در انتخابات ریاست‌جمهوری سال
جاری تکرار شد، معضل دیر بازشدن مراکز رأی‌دهی به‌روی شهروندان بود. هرچند این مشکل
فراگیر نبود و شامل تمامی مراکز نمی‌شد، اما در ولایات و کابل بسیاری از مراکز با
تأخیر چند ساعته باز شد.
4- پایین‌بودن میزان مشارکت مردم
پایین‌بودن میزان اشتراک‌کنندگان در انتخابات ریاست‌جمهوری
بر همگان واضح و آشکار است. میزان اشتراک رأی‌دهندگان در انتخابات پارلمانی نسبت
به انتخابات ریاست‌جمهوری پررنگ‌تر بود. اما هردو انتخابات (پارلمانی 1397 و ریاست‌جمهوری
1398) با بی‌میلی مردم روبه‌رو بود. دو مسئله بر میزان مشارکت مردم در انتخابات
تاثیرگذار بوده است:
الف: تهدیدات بلند امنیتی
طالبان با نشر خبرنامه‌ای در جریان کارزارهای
انتخاباتی گفته بودند، که مانع برگزاری انتخابات شده و این روند را مختل می‌سازند.
طالبان مدعی بودند، که مراکز رأی‌دهی را هدف قرار داده و تلاش می‌نمایند تا مانع
برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری شوند. با وصف آن‌که سطح تهدیدات بلند بود، اما
نیروهای امنیتی به خوبی توانستند امنیت انتخابات را تأمین و اقدامات تخریب‌گرایانه‌ی
طالبان را خنثا سازند. هرچند مردم افغانستان شاهد بعضی انفجارات، حملات و راکت‌پراکنی‌های
این گروه در ولایات بودند، اما شدت این حملات در تناسب به تبلیغاتی‌که راه انداخته
شده‌بود، بسیار پایین بود.
ب: بی‌اعتمادی نسبت
به کمیسیون و نگرانی از تقلب سازمان‌یافته
در انتخابات پارلمانی سال گذشته، سطح تقلب به حدی گسترده و وسیع
بود، که مردم افغانستان به این باورمندی رسیدند که دیگر آرای‌شان کارا نبوده و این
کمیسیون‌های انتخاباتی و دست‌های پنهان دیگر هستند، که برنده و بازنده‌ی انتخابات
را مشخص می‌کنند. به همین دلیل میزان اشتراک مردم در انتخابات محدود و کم‌رنگ بود.
اگر یک جمع‌بندی کلی از انتخابات ریاست‌جمهوری داشته باشیم،
میتوان گفت که این‌بار در ظاهر امر یک سلسله کارهای در خصوص شفاف‌سازی انتخابات
از سوی کمیسیون صورت گرفته است، اما انتخابات‌های دوره‌های قبل که با کاستی‌ها و
نواقص همراه بود به اعتماد مردم آسیب رسانیده بود، که تأثیر مستقیم بر میزان
اشتراک‌کنندگان در این دور داشت. هرچند نتایج نهایی معلوم نیست و میزان اشتراک‌کنندگان
از فردای انتخابات به این‌طرف در حال
تغییر بوده، اما امیدواری بر این است، که نهادهای برگزارکننده‌ی انتخاباتی در جداسازی
آرای سیاه از آرای پاک جدی عمل کنند و نگذارند انتخابات به بحران برود و باورمندی
به مردم‌سالاری در کشور نابود شود.