بامیان متفاوت‌تر از روایات وشنیدگی‌ها-قسمت هفتم

در یک نگاهی کلی به ساخت وبافت‌‌های بند امیر وسایر صخره‌های این جغرافیا متوجه می‌شویم که بیشتر این صخره‌ها وتپه‌ها حالت رسوبی را  دارد که با گذشت قرن‌ها زمان، آهسته آهسته آب‌ها فروکش کرده وصخره‌ها وتپه‌های کنونی را بوجود آورده‌است. سنگ‌های آهکی اطراف بند و تپه‌ها نشان میدهد که با گذشت زمان آب‌ها در این ساحه کمتر شده و هم اکنون نیز به روایت مردم، آب نسبت به سالهای قبل به مراتب کمتر شده‌است.

عکاس: اسحق انیس

بند امیر در سال 1388 از سوی دولت افغانستان به عنوان پارک ملی اعلان شد. بند امیر در فاصله ۲۱۵ کیلومتری کابل ، ۷۵ کیلومتری غرب ولایت بامیان و ۱۷ کیلومتری شمال شرقی شهرستان «یکاولنگ» و در میان رشته‌کوه‌های هندوکش شرقی و رشته‌کوه‌های بابا در مرکز این کشور قرار دارد. بند امیر با ارتفاعی نزدیک به ۳۰۰۰ متر از سطح بحر  یکی از مرتفع‌ترین جهیل  جهان، دارای ۶ بند است که منشأ آن چشمه‌ای معروف به نام «کپرک» در ۱۴ کیلومتری این بند می‌باشد. بندهای کوچک  بند امیر؛ «بندغلامان»، بندذوالفقار»،  «بندپنیر»، «بند قنبر»، «بند پودینه» و«بند هیبت» نام دارند که توسط دیوارهای سنگی شیب‌دار احاطه گردیده است.

تنها بندی که در آن قایق رانی جریان دارد، بند هیبت است. این بند نسبت به سایر بندها نظر به گفته مردمان محل از عمق بشتری برخوردار است. این بند در وسط سایربندها قرار دارد که دو بندپاینتر از آن وسه بند دیگر بالاتر از این بند قرار دارد. در گوشه‌ی این بند، زیارتی است که آن را به حضرت علی نسبت می‌دهند. مردمان محل می‌گویند که این قدمگاه مولا علی است. روایاتی که در رابطه به ساخت این بند وجود دارد، این زیارت هم از همان جا نشات می‌گیرد.

شاید گفت که یکی از زیبا‌ترین بندهای طبیعی جهان بند امیر باشد، اما متاسفانه دولت در زمینه توجه آنچنانی نکرده‌است. میزان رسدگی، خدمات به سیاحان وامکاناتی که باید فراهم سازند، وجود ندارد. تنها پیاده روها را دولت سنگ فرش کرده و چند غرفه چوبی کوچکی را در اطراف بند برای سیاحان ساخته است. در حالیکه میزان مراجعه کنندگان دراین بند و ظرفیت که برای جذب گردشگران داخلی وخارجی وجود دارد، این خدمات بسیار ناچیز است.

برایم جالب بود که در چند جا برای یافتن قیماق وطنی مراجعه کردم، اما نیافتم در حالیکه رمه‌های گوسفند و گاو را می‌دیدم که در تپه‌های اطراف بند می‌چرند. انواع از نوشیدنی‌ها ولبنایات دیگری را می‌‌توان در انجا یافت. در این زمینه هیچ توجه صورت نگرفته است که تولیدات خانگی باشندگان محل به سمت بازارک این بند سوق داده شود واز آن استفاده صورت بگیرد.

عکس از برگه مقام ولایت بامیان

مدیریت ساحه بند امیر در میان اهالی بند امیر تقسیم شده‌است. عده‌ی رستورانت‌ها را به پیش می‌برند، بخش دیگر در فروش تکت مصروف اند، برخی در مدیریت قایق‌ها وهمینطور سایر خدماتی که انجا وجود دارد. از این طریق به دولت مالیه می‌دهند ودر تصمیم وبرنامه‌هایشان مستقل اند. تلاش دولت براینست که آهسته آهسته مدیریت این بخش‌ها را از انان بگیرند، اما باشندگان سخت واکنش نشان می‌دهند. در همان روز اول بعضی نزاع روی مدیریت قایق‌ها پیش آمده بود که بعدا به شکل رایگان در اختیار سیاحان قرار داده می‌شد.

در لبه‌های سمت غربی بند درختان بید وجنگل‌های وحشی بعضا رویده و محیط آن را نسبتا سبز ساخته است. آب که از لبه‌های بند به طرف پایین می‌ریزد آبشارهای خورد وریزی را بوجود آورده است که به زیبایی بند افزوده است. در قسمت پایین بند، دو سه اتاق کوچکی ساخته شده که بعضا ها معتقدند که حمام کردن با آب بند برای بسیاری از بیماری‌‌های جلدی مفید است ودر آن حمام می‌کنند.

وسایل نقلیه تا فاصله سه صدمتری بند اجازه رفتن را دارد ودیگر راه‌ها را برای پیاده روها ساختند. اگر خواسته باشیم به بندهای دیگر برویم باید پیاده برویم و یا همه نیمه راه آن را با موتر برویم وموترها را در بلندی های تپه پارک وبعد متباقی راه را را پیاده برویم. از بلندی‌ها این تپه بندها زیباتر به نظر می‌رسد. ماه‌های کلان کلان در درون این بند وجود دارد، اما شکار پرندگان و ماهی ممنوع می‌باشد.

هرچند آب بازی کردن در درون بندها ممنوع است، اما هستند کسانی که فرصت را غنیمت شمرده ودور از چشم مسوولان در گوشه ها و کناره‌های بند آب بازی می‌کنند. یکی از باشندگان محل می‌گفت که در سال گذشته بیش از شش تن در اثر آب بازی دراین ساحه غرق شدند. آب بند نیلگون است که به دلیل عمیق بودن بند اینگونه دیده می‌شود.

.... ادامه دارد.

بامیان متفاوت‌تر از روایات وشنیدگی‌ها-قسمت ششم

همین که به  دوراهی بند امیر و جاده یکاولنگ رسدیم، جاده منتهی به سمت بند امیر که به سمت راست جاده عمومی افتاده، خامه بود. این دو راهی با دروازه‌ی جدا می‌شود که در حقیقت یک نشانه است. این جاده را قرار است که توسط کشور دوستان هندوستان بازسازی و پخته کاری شود. سفیر هند درسفری که به بامیان وبند امیر داشت، وعده کرد که این جاده را به زودی پخته می‌کند.

شاید 30 الی 40 دقیقه را در بگیرد که روی جاده خاکی به سمت امیر برویم. این جاده همچنان از لابلای تپه‌ها با فراز ونشیب‌های که دارد به پیش می‌رود. در اطراف جاده وبلندی وپستی‌های تپه ییلاق‌های که برای سه ماه تابستان توسط باشندگان محل ساخته شده، دیده می‌شود. چوپان‌ها رمه‌های گاو وگوسفند را در این تپه‌ها به چراگاه می‌آورند. چوپان‌های این منطقه را کمتر دیدم که شاپور یا سورنایی داشته باشد.

تپه‌ها در این فصل سال سبز ودیدنی است، اما قطعات گندم‌های للمی یا دیمی در میان سایر سبزه‌ها تیره‌تر وبرجسته‌تر دیده می‌‌شود. این تپه‌ها شبیه به تپه‌های مزارشریف دارای گل‌های سرخ رنگیست که بعضی‌ها آن را گلخاله، بعضی تریاک کوهی می‌گویند. این روزها فصل گل کردن این گل‌ها بود ودر کنار آن گیاهان دیگری که برجسته می‌نمود، سیت یا سرشک بود که نارهای آن از دور به رنگ زرد روشن دیده می‌‎شد.

در بلندی تپه‌ی که به سمت بند امیر منتهی می‌شود، یک چند ساختمان دولتی ساخته شده که آن را مهمان خانه می‌گفتند، اما موقعیت آن در تناسب بند بسیار نامناسب بود، زیرا از بند خیلی فاصله داشت ویک ساحه خشک وبی‌روح بود. بخش‌های از بند از این ساحه دیده می‌شود. راننده ما می‌گفت که امسال بند امیر به مبلغ 32 لک افغانی قرار داده شده‌است.

تپه را آهسته آهسته پایین می‌رفتیم وبه دروازه وردی ساحه بند امیر رسیدیم. تکت این ساحه در تناسب به وسایل نقلیه متفاوت است. از تاکسی ها 100 افغانی، اما از موترهای کلانتر به تعداد سرنشینان آن، افزایش پیدا می‌کند. تکت را گرفته واز پلچکی که روی رودی جاری بود عبور کردیم.

دست چپ همین دروازه وردی هوتل کوچکی بنام کابل دربار بود. همینجا اتاق گرفتیم ووسایل خودرا جابجا کردیم. از آنجایکه ما صبح زود رفته بودیم وهنوز خیلی شلوغ نشده بود، اتاق را به مبلغ 400 افغانی به کرایه گرفتیم، اما ساعت ها ده ویازده از دوستان دیگر که آمدند، همان اتاق های بغل دستی ما را به یک هزار افغانی به کرایه گرفتند. اتاق‌های هم بودند که 1500 تا سه هزار و پنجصد هم می‌رسید. به هر میزان که تجمع افراد زیاد شود و سیاحان بیشتر گردد، به همان میزان کرایه های بالا می‌رود.

خیمه‌های زیادی در اطراف هوتل‌ها، روی چمن‌زارها و پیاده روها چیده شده‌اند. رنگ‌های تیره آن که شبیه به رنگ بند امیر می‌ماند، از دور نمایی زیبا خلق می‌کند. کرایه‌های این خیمه‌ها هم متفاوت است وبستگی به سیاحان دارد، اما معمولا از دوصدافغانی شروع می‌شود.

هوتل‌داران برای جذب مشتری یک نفر را در سرک عمومی ایستاده می‌کنند وهر موتر ومسافری که می‌رسد، انان را تعارف می‌کنند واز جا وامکاناتی که دارند، می‌گویند. آهنگ‌های مختلفی را می‌توان از لودسپیکرهای که توسط هوتلداران در پیش روی هوتل‌ها گذاشته شده، میتوان شنید. از دنبوره‌های ناب هزاره‌گی گرفته تا آهنگ‌های قطغنی، آهنگ‌های شاد بندی ایرانی تا آهنگ‌های پاشایی و....

هوای بند امیر در ماه سوم بهار از روی روز نسبتا گرم است، اما از روی شب‌ها به شدت سرد و خنک است. یک شب را در بند امیر سپری کردیم، اما از ر وی روز هوا قشنگ و زیبا بود، اما همین که آفتاب داشت پشت کوه‌های دره پنهان می‌شد، هوا خنک‌تر وسردتر شده می‌رفت. نماز شام بود که دیگر تحمل نتوانستم و کمپلی را به شکل پتو روی شانه‌هایم انداختم واطراف سبزه و رودی جاری قدم می‌زدم.

جمعی ازدوستان وآشنایانی که انجا بودند، مصروف بازی فوتبال والیبال روی چمن‌زار بودند. هوا تاریکتر‌شد که گروپ‌های برق روشن شد. بعضی از ساحات برق آبی داشتند وبعضی رستورانت‌ها برق جنراتوری داشتند. دربعضی از این ساحات تلفن کار نمی‌کرد، اما بعضی ساحات دیگر آن تحت پوشش شبکه‌های مخابراتی قرار داشت.

.... ادامه دارد

بامیان متفاوت‌تر از روایات وشنیدگی‌ها-قسمت پنجم

روز دوم سفرم به بامیان که برابر بود با روز اول عید سعید فطر همچنان در مرکز بامیان بودیم. انیس به اسد که تاکسی داشت، تماس گرفت واز وی خواست تا ما را به بند امیر ببرد. ساعت شش ونیم صبح اسد به سرای پامیر رسید. وسایل خودرا به موتر جابجا کردیم وراهی بند امیر شدیم. همین که از شهر خارج شدیم، اسد تمام قریه‌ها و دره‌های که فراروی ما قرار داشت، معرفی می‌کرد.

از قریه ملاغلام گذشتیم و همینطور در ادامه دره شیدان به پیش می‌رفتیم. نا رسیده به دو راهی شیدان و سیغان، در سمت چپ دره زیارتی بود در بغل دستی تپه وپاینتر از آن در کنار رودی که جاری بود، چشمه‌های آب گرم بود. باشندگان محل می‌گفتند این چشمه‌های آب گرم است، اما من آب آن چشمه‌‌ها را آنچنان گرم نیافتم. به نظرم آبش عادی به نظر می‌رسد، اما در تناسب به آب جاری در دره گرمتر به نظر می‌رسید. بالاتر از اینجا به دروازه دیگری رسیدیم. آنجا دوراهی قرار داشت که یکی بطرف دره سیغان می‌رفت ودیگری به سمت شیدان. سیغان یکی از ولسوالی‌ها بامیان است که با مرکز فاصله زیاد دارد، اما شیدان را جزء مرکز بامیان معرفی می‌کرد.

شیدان یکی از ساحات بسیار زیبا و چمن‌زار بامیان است. از این ساحه دو نفر به نمایندگی از مردم بامیان در شورای ملی است. با واردشدن در منطقه شیدان یکباره چمنزار وسیع در برابر ما نمایان می‌شود که بسیار وسیع، سرسبز و در عین حال  جذاب است. یک قلعه کهنه وتاریخی در سمت چپ جاده عمومی قرار دارد که از هر دو راننده که ما را به سمت بند امیر برد و آورد، اسمش را پرسیدیم، اما نمی‌دانستند.

در این منطقه یک ساحه چهار دیواری شده‌است که تعدادی زیادی از مقبره‌ها در داخل آن جا دارد. اسد این مقبره ها را مربوط به آندسته از افراد می‌دانست که توسط طالبان یکباره رگبار شده که بیش از سی تن می‌باشند، اما راننده دیگری که ما را از بند امیر به سمت مرکز بامیان می‌آورد می گفت که این مقبره کسانیست که توسط خلقی‌ها و پرچمی‌ها به گلوله بسته شده‌‍‌‌اند. وی نیز تعداد کشته شده‌ها را بیش از سی تن می‌گفت.

از شیدان که عبور کنیم در ساحه شیبرتو می‌رسیم. شیبرتو دارای تپه‌های سرسبز وساحه وسیع است. در میان دو تپه که موازی به هم قرار گرفته، میدان وسیع است که بعضی از خانه های مسکونی در حاشیه‌های آن قرار دارد. قرار بود که میدان هوایی بامیان دراین ساحه ساخته شود؛ اما به دلایل نا معلومی به مرکز بامیان که دارای ساحه محدود وبسته می‌باشد ساخته شد. در زمان حکومت دوکتور نجیب نیز برنامه ساخت میدان هوایی درهمینجا به تصویب رسیده بود، اما حکومتش دوام نیاورد وبا برنامه‌هایش به دست طالبان افتاد وسرانجام در میدان فواره آب حلقه‌آویز شد. اکنون میدان هوایی بامیان ساحه کوچکی است که طیاره‌های بزرگ نمی‌تواند در آن فرود بیاید، درحالیکه در شیبرتو می‌توانست همانند میدان هوایی کابل یک میدان بزرگ ساخته شود. ساحه که قرار بود در آن میدان هوایی ساخته شود، اطرافش دیوارهای سیمی گرفته شده واز ساخت و ساز و غصب آن توسط باشندگان محل ممانعت صورت می‌گیرد.

با عبور از شیبرتو به قرغینه‌تو می‌رسیم. جای که لبنیات آن شهره همه افغانستان است. قروت، چکه، ماست، دوغ و قیماق آن برای هر فردی که از بامیان به سمت بند امیر می‌رود وسری به این بازار کوچک می‌زند، آشنا است. مشتری فراوان دارد. قیمت لبنیات آن نسبت به سایر ساحات بیشتر است و خریداران بیشتر هم دارد.

از این ساحه که عبور کنیم و به پیش برویم، به طرف یکاولنگ و بندامیر نزدیک می‌شویم. ناگفته نماند که جاده یکاولنگ وپنجاب و همینطور مسیر دایکندی از اینجا می‌رود.. این جاده توسط کشور کوریا ساخته شده که در ذات خود بی‌نظیر است. هرچند که شرکت برنده در این دواطلبی تاوان سنگینی کرده بود، اما کشور کوریا به آن شرکت کوریایی توصیه می‌کند که هزینه های تاوان شما را کشور می‌پردازد، اما نباید کار را نیمه تمام گذاشته ورها کنید؛ زیرا این کار به  آبرو وحیثیت کشور تمام می‌شود.کشورهای که به هویت، اعتبار و عزت خود وشهروندانش می‌اندیشند اینگونه از شرکت‌ها و کمپنی‌هایش حمایت ودفاع می‌کند.

بامیان متفاوت‌تر از روایات وشنیدگی‌ها-قسمت چهارم

شهمامه وصلصل دو نام آشنا و معروفیست که شاید کمتر کسی باشد که این نام‌ها را نشنیده باشد. دو پیکره بزرگ در دل کوهی در بامیان که یکی شکل مرد ودیگری شکل زن را دارد. شهمامه سی وپنج متر ارتفاع دارد و صلصال به پنجاه وسه متر می‌رسد. این دوپیکره عظیم الجثه که شاهکار هنر بودایی‌هاست، توسط کندن کاری و تراش کاری در دل کوه‌ها خلق شده‌است.

گروه طالبان با تسلط بر بامیان در سال 2001 این مجسمه‌های را به توپ و تانک بستند و آن را منفجر کردند. سربازی که مسوول حفاظت از این میراث فرهنگی وتاریخی است، میگفت که شش عدد ماین را در پیکره بودا به شکل بسیار دقیق و مهندسی شده جابجا کرده بودند که پس از انفجار آنها، بودا فرو ریخت وهمچنان توپ‌های را که به سمت بودا شلیک کردند، این شاهکار را کاملا مهندم ساختند.

اکنون از بودا تنها همان حفره‌ی که در دل کوه قرار دارد، باقی مانده وتمام هست وبودش فرو ریخته است. سازمان جهانی یونسکو تلاشی زیادی را به خرچ داد تا این مجسمه‌ها را بازسازی کنند، اما تاکنون به دلایلی موفق به این کار نشده‌است. بی‌میلی حکومت افغانستان وهمچنان مشکلات تخنیکی وشبیه سازی به شکل اول آن از این موارد گفته می‌شود. شهمامه به ارتفاع یک ونیم الا دو متر توسط خشت پخته از قسمت پا‌ها تعمیر شده‌است، اما از آنجایکه این بازسازی با اصل آن تفاوت‌های جدی دارد، روند کار و تعمیر آن متوقف شده‌است.

در سال‌های 1392 و 93 که مصروف کارهای روزنامه نگاری بودم، باری در جمع از خبرنگار در هوتل انترکانتینینتال در سالون بامیان آن هوتل نشسته بودیم وصحبت از بامیان ومجسمه‌های بودا شد. یکی از خبرنگاران را که دقیقا بخاطر ندارم اسمش چی بود، سر صحبت را باز کرد. او می‌گفت که طالبان تلاش داشتند که این کوه را انفجار و بودا را از بنیه بر کنند، اما موفق نمیشدند. مهندسی را که خانه‌اش در کابل است پیدا می کند و با مشوره او، بمب‌ها را در نقاط مختلف جاسازی و بشکل شبکه‌ای بمب‌ها را به همدیگر وصل می کنند که در انفجار باهمی آنها بودا از هم می‌پاشند و فرو می‌ریزد.

اکنون این سرمایه‌های بزرگ فرهنگی جهان بشریت در حال نابودیست. با گذشت هر روز میزان آسیب پذیری آنان بیشتر می‌شود، زیرا پس از انفجار بسیاری از ساحات بودا درز برداشته وحتی به گفته مسوولان محافظتی آن، سنگ‌ریزه‌ها و خاک‌ریزه‌های نیز جریان دارد. کوهی که بودا در آن موقعیت دارد، در اثر بارندگی وسیلاب هر روز بیشتر از گذشته تخریب می‌شود وسنگریزه‌های آن فرو می‌ریزد و خط ودرزی را در سیمای آن کوه بوجود می‌آورد.

عکس از برگه کاوه آیریک

در قسمت میدان پیش روی بودا، خاک وسنگریزه‌های که از اثر سیل و بارندگی پایین آمده، است به وضوح دیده می‌شود. این خود تهدیدی است برای بودا که برای حفظ ونگهداری آن باید فکری شود که متاسفانه دراین زمینه کارهای انچنانی صورت نگرفته است. برعلاوه، جاده عمومی که از پیش روی بودا می‌گذرد، خود تاثیرگزار است وگرد وخاک که از عبور ومرور موترها بلند می‌شود، بر این پیکره‌ها بی‌تاثیر نیست. دولت برای حفاظت از این شاهکار تاریخی بشر یا این جاده را هرچه زودتر پخته کاری کند و یا هم آن را مسدود کرده تا دیگر بیش از این آسیب متوجه بودا نشود.

در قدیم بازار بامیان در همین میدانی بوده است، اما پسانترها این بازار تخریب وساحه جزء ساحات حفاظت شده بودا می‌گردد. معماری این بازار تخریب شده خیلی نزدیک وهمخوانی با معماری قدیم وقلعه‌های باقی مانده بامیان دارد، اما بازار وشهرکنونی بامیان در یک سردرگمی وبی‌‌هویتی کامل به سر می‌برد.
.... ادامه دارد.

بامیان متفاوت‌تر از روایات وشنیدگی‌ها-قسمت سوم

ساعت هفت ونیم صبح به بامیان رسیدیم. انیس از دوستانش خواست تا هوتل مناسبی را معرفی کند که چند شبی را که در بامیان هستیم، آنجا سپری کنیم. پس از گفت و گوهای زیاد سرانجام به هوتلی بر فراز تپه‌ی که بر شهر مسلط ودر برابر دیدگان بودا قرار داشت، اقامت گزیدیم. اسمش را گرزندوی می‌گفتند، درحالیکه این نام با بامیان بیگانه وغریب به نظر می‌رسید.

یکی دوساعت ماندیم، اما به دلیل اینکه از شهر فاصله داشت و هرلحظه‌ چیزی کار می‌شد، مجبورا به شهر بر می‌گشتیم ودوباره از آنجا به مرکز شهر کوچیدیم ودر هوتلی که تازه تعمیرش ساخته شده بود، اقامت گزیدیم. نامش را نصیب گذاشته بود، اما نصیب ما اتاقی شد که نسبتا بزرگ، تمیز و دارای حمام بود. راننده تاکسی که با انیس کمی آشنایی داشت، به صاحب هوتل توصیه کرد و کمی تخفیف گرفت.

عکاس: اسحق انیس

همین که صبحانه را خوردیم از هوتل بیرون زدیم. پیاده به سمت بوداه راه افتادیم. چوک الکین راکه در تصویر دیده بودم، دور زدیم و در امتداد جاده بودا به پیش رفتیم. در نیمه راه بخاطر اینکه راه را کوتاه‌تر کرده باشیم، از باریک راه وسط کشت و زراعت که اگثریت مطلقش کچالو بود، به سمت بودا راه افتادیم.

هنوز خیلی به بودا نزدیک نشده بودیم که ابولحسن زنگ زد. او که خود باشنده دره سادات ولایت بامیان است، روزگاری را در کابل در دروان دانشجویی باهم بودیم. چند سالی را یکجا بودیم وپس از احوال پرسی و تعارف، دعوتم کرد که به خانه ایشان برویم، آما از آنجایکه این اولین سفرم به بامیان بود، هر لحظه مشتاق دیدن بودا وساحات تاریخی دیگر بودم. از ایشان تشکری کرده و وعده دیدار را به روزهای بعد وزمان دیگر واگذار کردم.

انیس راه افتاد که از محل فروش تکت، تکت بخرد تا اجازه ورود به حریم بودا را پیدا کنیم، اما از بخت بد همه ادارات به خاطر فرا رسیدن عید تعطیل شده بود واجازه ما را به حریم بودا ندادند. سربازی که مهربان، خوش‌‎برخورد بود، تمام قوانین و مقررات را تشریح کرد، اما علاوه کرد که ممکن فرد مسوول یکی دوروز بعد از یکولنگ بر گردد وکلیدی دروازه‌ها را بیاورد. خلاصه موفق نشدیم که وارد محوطه صلصال شویم وهمینطور بر می‌گشتیم که جعفر رحیمی زنگ زد.

جعفر تلاش زیادی به خرچ داد تا راه‌حل پیدا کند، اما از آنجایکه کلید نبود، تلاش‌هایش آنچنان کارساز نشد. سرانجام جاده خاکی پیش صلصال را به سمت شهمامه ادامه دادیم. یکی دو مقبره تاریخی در کنار این جاده دیده می‌شد که از آن ها نیز دیدن کردیم. مقبره‌های بزرگ با طول چندمتر و ساختمان گنبد مانند. ظاهرا نشان می‌داد که از مقبره‌های تاریخی وقدیم است، اما در بعضی ساحات نزدیک واطراف آن بعضی کندن کاری‌ها نیز صورت گرفته بود.

عکس از جلیل صالحی

قبر سیدعلی یخ سوز نیز کمی پیشتر از آنجا بود. بعضی‌ها به زیارتش آمده بودند ومردی در آن میان تارها را به عنوان بند وتاوبند می‌گرفت ودم ودرود می‌کرد وبه زایرین تعارف می‌کرد. پیر مردی لاغر اندام و قلندر مآبی بود که ظاهرا نشان می‌داد از خدمت به سید به نان و نوای می‌رسد. بعضی از زایرین از روی ترحم وصدقات به ایشان مقدار پولی را کمک می‌کرد. همینطور جاده را ادامه دادیم و سرانجام در برابر شهمامه رسیدیم.

از میان زمین‌های زراعتی که راه باریکی به سمت بودا بود، به پیش می‌رفتیم که یک خانم بامیانی بر سر راه مان پیدا شد. او ضمن خوش‌آمدید گویی وانسانیت ما را به سایه‌ی درختی که در نزدیکی زمین‌هایش بود، تعارف کرد. از زندگی ودشواری‌هایش در بامیان می‌گفت. از خاطراتش که چگونه طالبان بودا را انفجار دارد و خانه و کاشانه‌اش ویران شد. وقت کم بود، اما گفتنی‌ها زیاد که متاسفانه نتوانستیم تا اخر صحبت‌هایش را بشنویم.

شهمامه را غریب‌ یافتیم. بازدیدکنندگان بدون اینکه متوجه باشند در چه مکان و موقعیت قرار دارند، زباله‌ها را در گوشه و کنار این ساحه تاریخی می‌اندازند. زباله‌ها به شکل پراکنده در این مسیر دیده می‌شد، اما هرانچه در امتداد جاده شهمامه متوجه شدیم، کندن کاری‌ها بود. کندن کاری‌هایکه معلوم نیست توسط چی کسانی صورت گرفته است، اما از لحاظ موقعیتش معلوم بود که در پی شکار آثار باستانی بوده‌است.

شهامه را از نزدیک دیدیم، اما از آنجایکه تحویلدار کلید را با خود برده بود، نتوانستیم بالا برویم واز آن بالاها از چشم شهمامه به بامیان نگاهی بیندازیم. با قرار گرفتن در برابر شهمامه وصلصل می‌توان به بخش کوچک از عظمت وشکوه این تمدن بزرگ پی برد. تراشیدن کوه وساخت چنین یک مجسمه‌‌های واقعا شاهکار وشگفت‌انگیز است.

طالبان با انفجار دادن این شاهکار بی‌نظیر نه تنها که ضربه سنگین و جبران ناپذیری را به پیکره بودا وارد کرد، بلکه روحیه مدنیت‌ستیزی خودرا نیز به نمایش گذاشت. دوست دارم که چند نکته را در مورد بودا ونحوه انفجار آن ومهندسی که آن را انفجار داده است، بطور جداگانه بنویسم.

... ادامه دارد