تظاهرات افغانستان‌ها در برلین برای توقف نسل‌کشی هزاره‌ها در افغانستان

 

گوشه‌ای از روایت سقوط

پانزدهم اگوست روز تاریک در تاریخ افغانستان است. در روز چهاردهم اگوست به یکی از ادارات دولتی مراجعه کردم. صدها نفر در صف ایستاده بودند. آن‌روز دیدم که افغانستان عملا سقوط کرده و مردم دارند فرار می‌کنند. این روند در اداره پاسپورت همه روزه جریان داشت.

ولایات یکی پی دیگری سقوط می‌کرد و هرگز تصور چنین وضعیت را با این سرعتی که به پیش می‌رفت، نداشتم. همواره با خود فکر می‌کردم که غنی رفتنی است، اما جایگزین و بدیلی حتما در راه است. در نشست‌های دوستانه نیز این مسایل مطرح می‌شد؛ ولی هیچ کسی تصور نمی‌کرد اوضاع چنان شود که شد.  

پس از بازگشت، در مسیر راه تلفن‌های عجیب و غریبی را دریافت می‌کردم که از بیرون افغانستان بود و همه به زبان انگلیسی می‌گفتند: F…the Taliban. تعجب کردم که چرا چنین شده است و چرا این تماس‌ها به من می‌آیند؟  تا این که به دفتر آمدم. فردایش برای انجام کاری دیگر به شهر رفتم. نزدیک سفارت ایران رسیده بودم که تماسی دریافت کردم که بر گرد، طالبان به کوته سنگی رسیده‌اند و نیاز نیست که بروید.

در همانجا صدها نفر پشت دروازه سفارت ایران صف کشیده بودند و سربازان با بی‌رحمی تمام مردم را لت‌وکوب می‌کردند. افرادی می‌آمدند و می‌گفتند که از دادستانی ریاست جمهوری و ادارات مهم دولتی آمده‌اند که با نشان دادن کارت شان خودرا به داخل سفارت می‌کشاندند. یک لحظه آنجا ماندم و وضعیت را نظاره کردم. از همه جا وحشت می‌بارید.

در مسیر برگشت با ترافیکی سنگین روبرو شدیم. جالب بود که نیروهای امنیتی یکی دنبال دیگری بجای این که به سمت خط مرزی و دروازه ورودی کابل بروند، به سمت مرکز شهر می‌آمدند.

مردم وحشت زده به هر سو می‌دویدند و نمی‌فهمیدند که وضعیت از چه قرار است. خانمی را دیدم که دو طفل داشت و می‌دوید. یکی را از دستش کش می‌کرد و دیگری را سر چپه‌ زیر قول خود گرفته بود و متوجه نبود. پای طفل سمت بالا و سرش سمت پایین آویزان بود.

در ده افغانان تا دهمزنگ یک وحشت تمام عیار بود؛ صدها و هزاران نفر پیاده سمت شهر و برعکس آن روان بودند. موتر یافت نمی‌شد، زیرا کسی سوار نمی‌کرد درحالیکه موتر زیاد بود و اکثرا در ترافیک گیر کرده بودند.

به دفتر رسیدم  و دیدم که از همکاران کمتر کسی مانده‌ است. نان چاشت را در دفتر خوردم، اما وقتی سمت خانه رفتم همه جا خلوت بود. هرکسی که در نانوایی‌ها می‌رسید بغل بغل نان می‌خرید. همه نگران بودند که خدا داند در شهر چه اتفاق بیفتد و چه وقت دوباره شهر باز شود.

شمار زیادی از دزدان از این فرصت استفاده کردند و اموال مردم را دزدیدند؛ شماری ادارات را تاراج کردند و جالب این بود که در هرجا که نیروهای امنیتی رسیده بودند و فرصت این را یافته بودند، لباس های نظامی شان را انداخته بودند و رفته بودند. در جایی دیدیم که کودکان با پرتله‌ پر از مرمی و شاجور سربازان بازی می‌کردند.

همین‌طور بعضی‌ وسایط نقلیه‌ی خود را در هر جا که تیل تمام کرده بودند در جاده رها کرده بودند. از جمله یک تانک روسی در جاده کاتب به حال خودش رها شده بود.

وضعیت آشفته‌ای بود. مردم سراسیمه و بی‌برنامه بودند. در یکی از شب‌ها از رینجر گزمه طالبان صدای نه چندان بلندی پخش می‌شد که می‌گفت به حساب پنجشیر هم رسیده است و دیگر جایی باقی نمانده‌است.

روزانه فقط در پی تلاش ارتباطات برای بیرون کشیدن خود از این مخمصه بودم. در هرجا و در نزد هرکس نقل و قصه فرار و معامله غنی خاین بود.

یکی از شب‌ها که به میدان هوایی رفتم تا بتوانم خودرا بیرون بکشم، تا دم دروازه میدان هوایی رفتیم اما اجازه و فرصت راه یابی به میدان را  نیافتیم. ناوقت های شب به سمت دروازه دیگر میدان رفتیم؛ در چک پاینت‌های طالبان روبرو شدیم. بیرحمانه مردم را لت‌وکوب می‌کردند. اصلا نمی‌گفتند که پیر است یا جوان، مرد است یا زن و کودک؛ همه را با قنداق می‌زدند و با فیرهای متواتر وحشت خلق می‌کردند و مردم را متواری می‌ساختند.

من که بچه‌ها و خانمم نیز همراهم بودند، بسیار نگران شدم که با چنین وحشیگری و لت‌وکوب نمی‌توان از این جا عبور کرد. چند بار رفتیم، اما با خشونت و لت‌وکوب مردم توسط طالبان بر گشتیم. خوب به‌خاطر دارم که شماری از خانواده‌ها اینجا گیر مانده بودند و شماری آن‌طرف چک پاینت رفته بودند. وقتی طالبان حمله کردند، دو خانم هراتی که از متباقی فامیل جدا شده بودند، در حین فرار در جوی آب افتادند. یکی عبور کرد ویکی پایش آنجا گیر کرده بود و داد و بیداد می‌کرد و کمک می‌خواست. اما همه در غم جان خود مانده بودند. من که بچه‌های چهار ساله و دوساله‌ام همراهم بودند نتوانستم جایی دورتر بروم. در گوشه‌ای پناه گرفتیم؛ اما کسی به داد آن خانم نمی‌رسید و خانم همراهش به تنهایی زورش نمی‌رسید وی را از منجلاب بیرون بکشد. مرد دیگری می‌خو‌است کمک کند، اما در این زمان یکعده از افغان‌های باغیرت آمدند و نگذاشتند که مرد کمک‌کننده به آن خانم کمک کند. می‌گفتند شما با ایشان محرم نیستید. آن خانم در میان مرداب دست و پا می‌زد و کمک میخواست، اما نگرانی مردان ناظر این بود که او محرمی دارد یا ندارد. خانم دیگری که نسبت فامیلی داشت به تنهایی نمی‌توانست او را از منجلاب بیرون بکشد.

سرانجام همان مرد اولی دوباره دست بکار شد و چادری را در دستش پیچاند و دستش را به سمت خانم دراز کرد که از بالای چادر دستش را بگیرد و بالاخره این قسمی او را نجات داد. این داستان شاید حدود بیست دقیقه طول کشید و سرانجام خانم را بیرون کشید و در گوشه منجلاب روی لبه جوی نشست و هی مدام داد و فریاد می‌کرد که پایش شکسته است. شب تاریک بود و نوری جز سوسوی ضعیف بعضی لامپ‌های سر دکان‌ها شب را روشن نمی‌کرد. موتر یافت نمی‌شد، زیرا طالبان نمی‌گذاشتند موترها در آن ساحه  بیایند و موترهایی که آمده بودند همه گیر مانده بودند و سر نشین داشتند.

این وضعیت برایم بسیار ناراحت کننده بود. نتوانستم آن بی‌رحمی و خشونت طالبان با مردم را تحمل کنم و نخواستم که بچه‌های خرد سالم بیشتر از این در این وضعیت بمانند و هزاران سوال بی‌پاسخ را بپرسند. خیلی راه را پیاده آمدیم تا موتری را کرایه گرفته و برگشتیم.

دختر خانمی در آن چند روز سقوط مهمان ما بود؛ از ولایت هرات آمده بود. آن شب را با فامیل ما یکجا رفتیم میدان، اما وضعیت به‌گونه‌ای بود که در بالا شرح دادم. به همین خاطر موفق نشدیم و بر گشتیم. چند روز دیگر را ایشان تنهایی به میدان رفت و موفق نشد. فردای همان روزی که انفجار شد، ایشان با یک راننده تاکسی مواجه می‌شود که یکی از آشناهایش در ظاهر طالب بوده و گفته بود که با وساطت آن طالب خانم مذکور را به میدان می‌رساند. راننده تاکسی به خانه آن طالب رفته بود ولی از طالع بد یا هم خوب آن دختر خانم، طالب زخمی شده بود و در خانه نبوده و سرانجام همانطوری بسوی میدان می‌رود تا اینکه پس از سختی‌ها خودرا به خط دفاعی سربازان خارجی می‌رساند. با نشان دادن مدارک و اسنادشان از دور تلاش می‌کند تا نظامیان را متوجه سازند که کمکش کنند که در خطر است. اما نه تنها کسی کمکش نمی‌کند بلکه تفنگ‌ها را نیز به سوی او نشان می‌گیرند. این خانم که زبان انگلیسی را بسیار خوب صحبت می‌کرد، با زبان انگلیسی با سربازان حرف می‌زند، اما هیچکسی جوابش را نمی‌دهد و تفنگ را در برابرش نشانه می‌گیرد.

او سعی بسیار کرد، اما همچنان بی نتیجه دوباره برگشت. خسته، افسرده و نهایت ناامید  بود و نمی‌دانست که چه باید بکند. سرانجام موفق نشدیم و ایشان دوباره برگشت به هرات. مدت‌ها در هرات بود و ازش احوال داشتیم؛ ولی چندی است که دیگر احوالش را هم نداریم.  در پروسه خروج، روزهای آخر با وحشت و ناامیدی بیشتری همراه بود. در آخرین روزی که آخرین طیاره سربازان خارجی میدان هوایی را ترک کردند، من پشت بام خانه با یکی از خبرنگاران Abc news صحبت می‌کردم. گفتم آخرین پرواز هم رفت و دیگر باید انتظار این را داشت که طالبان چگونه با مردم بی‌پناه تسویه حساب می‌کنند .

نوت: منتشر شده در روزنامه اطلاعات روز

جشن صلح در معرفت

 

هرم جرم کابل؛ از دزدان شبانه تا باج‌گیران روزانه

کابل را از هر زوایه‌ی که به آن بنگریم، یک کجی و کاستی در آن دیده می‌شود. اما این کاستی‌ها نه تنها که مسوولان را بیدار و مسوولیت‌شناس نکرده‌ است، بلکه با گذشت هر روز به این کجی و کاستی افزوده می‌شود. اگر از فصل تابستان بگویم، انبارشدن زباله‌ها و تعفن آن مردم را به ستوه می‌آورد و اگر از فصل زمستان آن بگویم، دزدی، اخاذی رانندگان، آلودگی هوا، قیمت‌شدن مواد اولیه، بالا رفتن مواد سوختی، بی‌مسوولیتی شهروندان و ده‌ها عنوان دیگر را می‌توان یافت، که مردم را آزار می‌دهد. سنگینی ترافیک و ازدحام، در همه فصول سال دیده می‌شود.

اکنون که در فصل سوزنده‌ی سرما قرار داریم، بی‌نظمی و دزدی در شهر نیز افزایش یافته است. شاید کم‌تر شبی را شاهد باشیم، که حادثه‌ای اتفاق نیفتد، کسی آسیب نبیند و یا مسافری در پس‌کوچه‌های تاریک و بی‌برق کابل مورد ضرب و شتم دزدان قرار نگیرد. آسیب‌دیدگان بارها به نیروهای امنیتی، حوزه‌ها و نهادهای مربوط مراجعه کرده اما از آن‌جایی‌که پاسخ قناعت‌بخش دریافت نکرده‌، ناامید و کرخت شده‌اند.

افرادی‌که آسیب دیده، اموالش به زور گرفته شده و مورد تهدید و لت‌وکوب قرار گرفته‌اند، تنها با نوشتن در فضای مجازی درد دل می‌کنند و شعله‌های خشم و درماندگی خود را بیرون می‌‎دهند، زیرا میدانند که حاکمیت از آن دزد‌ها است و نمی‌توان کاری کرد. از جانب دیگر این دزدان چنان بی‌رحم، قاتل و بی‌محاسبه‌اند، که حتا برای گرفتن یک مبایل، افراد را به مرمی و چاقو می‌بندند و زندگی‌شان را خاتمه می‌دهند. نمونه‌اش همین رخدادی است، که هفته‌ی گذشته برای علی‌سینا، دانشجوی دانشگاه امریکایی افغانستان رخ داد.

تنها این دزدی‌های شبانه نیست، که مردم را آزار می‌دهد و آرامش را از مردم گرفته است، بلکه دزدی‌های روزانه به‌گونه‌ای دیگری انجام می‌شود. رانندگان باج‌گیری می‌کنند و مسولان بی‌توجهی. در روزهای برفی، کرایه‌ی موترها افزایش پیدا می‌کند و مسیرها، کوتاه‌تر و نصف می‌شود. رانندگان هر طوری که دل‌شان خواست، کرایه وضع می‌کند و مسیر را تعریف می‌کند، در حالی‌که کرایه‌ها و مسافه‌های هر مسیر مشخص است.

به‌طور نمونه، روزهای که کمی برف ببارد، کرایه‌ی موتر از مسیر برچی الی پُل‌سوخته که ده افغانی است، بیست افغانی می‌شود و حتا گاهی شده است، که همه‌ی موترها ایستاده می‌شود و مسافران را صدا می‌زند، که دَربست در غیر این‌صورت جایی نمی‌رود. از جانب دیگر در روزهای که برف و بارندگی نیست، بهانه‌ی ازدحام ترافیک و راه‌بندان است و چون روزهای برف و بارندگی کرایه را افزایش می‌دهد. اگر یک هیأت منصف شام‌گاهان در پُل‌سوخته و ایستگاه موترها از سوی نهادهای مسوول موظف شود، آن وقت می‌بینند، که در این شهر چه جریان دارد.

راننده‌ها با استفاده از مجبوریت مردم باج‌گیری می‌کنند. از پُل‌سوخته تا ایستگاه نقاش، سرپل، شفاخانه و نهایت تانک تیل صدا می‌کنند و کرایه‌ی کل مسیر را می‌گیرند. آن‌جا مسافران را پیاده کرده و کمی بالاتر می‌رود، دوباره مسافران ادامه‌ی مسیر را در موتر بالا می‌کنند و کرایه‌ی دیگر می‌گیرند. بارها این‌گونه اتفاق افتاده و همین روند جریان دارد.

شبی در پُل‌سرخ شماری زیادی از مردم منتظر بودند، موترهای خالی فراوان بود، پرسیدم، چرا مسافر نمی‌گیرند، گفتند که موترها نمی‌روند و رانندگان نیز می‌گویند یا پنجاه افغانی می‌دهید یا نمی‌رویم. مرد میان‌سالی که از ناحیه‌ی پا معیوب بود و مسوولیت تنظیم این موترها را بر عهده داشت، نیز جانب رانندگان را گرفته بود. این در حالی‌ بود، که به موترهای مسیرهای دیگر اجازه داده نمی‌شد، که مسافران را انتقال دهند. بی دلیل نیست که گاهی مردم، شهر کابل را شهر خربوزه می‌گویند.

منتشر شده در هفته نامه صدای مردم

انتخابات پرماجرای دیگر؛ کجای کار کمیسیون مستقل انتخابات اشتباه بود؟

یاد داشت: این نوشته در هفته نامه صدای مردم نیز به نشر رسیده است.

کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان پس از اعلان نتایج انتخابات پارلمانی سال گذشته با انتقادات گسترده از سوی شهروندان، احزاب سیاسی و جامعه‌ی جهانی روبه‌رو شد. این انتقادات زنگ خطری را متوجه مدیران این نهاد ساخت تا در انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان 1398، اشتباهات‌شان را جبران و اعتماد از دست‌رفته‌ی شهروندان نسبت به کمیسیون مستقل انتخابات را باز گردانند، اما متأسفانه ضعف مدیریتی، عدم هماهنگی و دوپارچگی کمیشنران در درون کمیسیون سبب شد، تا یک‌بار دیگر اشتباهات انتخابات پارلمانی بیست‌وهشتم میزان سال گذشته، در انتخابات ریاست‌جمهوری سال جاری تکرار شود. هرچند انتخابات ریاست‌جمهوری در تناسب به انتخابات پارلمانی سال گذشته از یک سلسله مزیت‌هایی برخوردار بود اما این پروسه کاستی‌های را نیز به هم

راه داشت، که می‌‌توان آن‌را به چند بخش تقسیم و به‌صورت جداگانه مورد تحلیل و بررسی قرار داد.

1- ناقص‌بودن فهرست رأی‌دهندگان

در انتخابات پارلمانی یکی از بزرگ‌ترین معضل که فراروی کمیسیون مستقل انتخابات قرار داشت، ناقص‌بودن لیست رأی‌دهندگان و فرستادن اشتباهی این لیست‌ها از یک ولایت به ولایت دیگر بود، هم‌چنان در بعضی ساحات حتا لیست رأی‌دهندگان وجود نداشت. در این‌دور در تناسب به انتخابات پارلمانی فرستادن اشتباهی لیست از یک ولایت به ولایت دیگر تا حدودی رفع شده بود، اما ناقص‌بودن لیست رأی‌دهندگان هم‌چنان تکرار شد.

نبود نام رأی‌دهندگان در لیست رأی‌دهی در روز انتخابات تبدیل به یک معضل کلان و جدی شده بود. شمار زیادی از رأی‌دهندگان به دلیل نبود نام‌های‌شان در فهرست رأی‌دهی نتوانستند از حق رأی‌شان استفاده و به کاندیدای دل‌خواه‌شان رأی دهند. این امر سبب شد، که کمیسیون مستقل انتخابات جلسه‌ی فوری برگزار و برای رفع آن اعلامیه صادر کند، تا نام افراد را از طریق سیستم بیومتریک جست‌وجو و به آنانی‌که در سیستم موجود بودند، اجازه‌ی استعمال رأی داده شود. این اقدام کمیسیون مستقل انتخابات نیک اما خیلی دیروقت بود، زیرا شمار زیادی از مردمی‌که در صف رأی‌دهی انتظار مانده و نام‌های‌شان را نیافته بودند به خانه‌های‌شان برگشتند و دوباره برای رأی‌دادن مراجعه نکردند. از جانب دیگر شمار زیادی از افراد نام‌های‌شان نه تنها در لیست رأی‌دهندگان موجود نبود، بلکه در دستگاه‌های بیومتریک کمیسیون مستقل انتخابات نیز درج نشده بود. این معضل نشان می‌دهد که ثبت‌نام رأی‌دهندگان ناقص بوده و شمار زیادی از شهروندان به دلیل همین مشکل از حق رأی‌شان محروم شدند.

2- کار نکردن سیستم بیومتریک

کار نکردن سیستم بیومتریک در انتخابات پارلمانی سال گذشته یکی از معضل‌های جدی بود، که سرانجام کمیسیون مستقل انتخابات اعلان کرد؛ مراکزی که در آن فناوری بیومتریک کار نمی‌کند رأی‌دهندگان بدون بیومتریک می‌توانند از حق رأی‌شان استفاده کنند. این تصمیم نادرست در میانه‌ی راه، سبب شد که شمار زیادی از آرای تقلبی به صندوق‌ها ریخته شود و هم‌چنان یک برخورد دوگانه در یک پروسه‌ی ملی صورت گیرد. این کار کمیسیون از یک طرف خلاف قانون بود و از جانب دیگر بی‌اعتمادی خلق کرد.

در انتخابات ریاست‌جمهوری این مسأله تا حدود زیادی حل شده بود، فقط در بعضی ولایات و مراکز، دستگاه‌های بیومتریک با مشکل مواجه بودند. از خوبی این‌دور همین بود، که بسیاری از افراد از طریق سیستم بیومتریک آرای‌شان ثبت و استفاده ‌شد. در طرزالعمل کمیسیون مستقل انتخابات آمده است، که آرای بدون بیومتریک اعتبار ندارد. با توجه به این نکته، امیدواری بر این است، که حوزه‌های انتخاباتی‌که در آن آرای مشکوک و بدون بیومتریک استفاده شده، شناسایی و تمامی این آرا باطل اعلام شود.

این کار، در حقیقت یک گام مثبت و بلند برای شفاف‌سازی پروسه‌ی رأی‌دهی است، که با استقبال و تایید تمام شهروندان، احزاب سیاسی، کاندیدان و جامعه‌ی بین‌المللی روبه‌رو خواهد شد. هرچند فناوری بیومتریک به لحاظ تخنیکی مشکلات بسیاری داشت و از این فناوری به شکل آفلاین کار گرفته شد، اما استفاده‌ی درست از این سیستم در همین حد هم می‌تواند در شفافیت انتخابات کمک نماید و نتیجه‌ی انتخابات را برای مردم، کاندیدان و جامعه‌ی جهانی قابل پذیرش سازد.

3- ناوقت بازشدن مراکز رأی‌دهی

یکی از مشکلاتی‌که دوباره در انتخابات ریاست‌جمهوری سال جاری تکرار شد، معضل دیر بازشدن مراکز رأی‌دهی به‌روی شهروندان بود. هرچند این مشکل فراگیر نبود و شامل تمامی مراکز نمی‌شد، اما در ولایات و کابل بسیاری از مراکز با تأخیر چند ساعته باز شد.

4- پایین‌بودن میزان مشارکت مردم

پایین‌بودن میزان اشتراک‌کنندگان در انتخابات ریاست‌جمهوری بر همگان واضح و آشکار است. میزان اشتراک رأی‌دهندگان در انتخابات پارلمانی نسبت به انتخابات ریاست‌جمهوری پررنگ‌تر بود. اما هردو انتخابات (پارلمانی 1397 و ریاست‌جمهوری 1398) با بی‌میلی مردم روبه‌رو بود. دو مسئله بر میزان مشارکت مردم در انتخابات تاثیرگذار بوده است:

الف: تهدیدات بلند امنیتی

طالبان با نشر خبرنامه‌ای در جریان کارزارهای انتخاباتی گفته بودند، که مانع برگزاری انتخابات شده و این روند را مختل می‌سازند. طالبان مدعی بودند، که مراکز رأی‌دهی را هدف قرار داده و تلاش می‌نمایند تا مانع برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری شوند. با وصف آن‌که سطح تهدیدات بلند بود، اما نیروهای امنیتی به خوبی توانستند امنیت انتخابات را تأمین و اقدامات تخریب‌گرایانه‌ی طالبان را خنثا سازند. هرچند مردم افغانستان شاهد بعضی انفجارات، حملات و راکت‌پراکنی‌های این گروه در ولایات بودند، اما شدت این حملات در تناسب به تبلیغاتی‌که راه انداخته شده‌بود، بسیار پایین بود.

ب: بی‌اعتمادی نسبت به کمیسیون و نگرانی از تقلب سازمان‌یافته

در انتخابات پارلمانی سال گذشته، سطح تقلب به حدی گسترده و وسیع بود، که مردم افغانستان به این باورمندی رسیدند که دیگر آرای‌شان کارا نبوده و این کمیسیون‌های انتخاباتی و دست‌های پنهان دیگر هستند، که برنده و بازنده‌ی انتخابات را مشخص می‌کنند. به همین دلیل میزان اشتراک مردم در انتخابات محدود و کم‌رنگ بود.

اگر یک جمع‌بندی کلی از انتخابات ریاست‌جمهوری داشته باشیم، می‌توان گفت که این‌بار در ظاهر امر یک سلسله کارهای در خصوص شفاف‌سازی انتخابات از سوی کمیسیون صورت گرفته است، اما انتخابات‌های دوره‌های قبل که با کاستی‌ها و نواقص همراه بود به اعتماد مردم آسیب رسانیده بود، که تأثیر مستقیم بر میزان اشتراک‌کنندگان در این دور داشت. هرچند نتایج نهایی معلوم نیست و میزان اشتراک‌کنندگان  از فردای انتخابات به این‌طرف در حال تغییر بوده، اما امیدواری بر این است، که نهادهای برگزارکننده‌ی انتخاباتی در جداسازی آرای سیاه از آرای پاک جدی عمل کنند و نگذارند انتخابات به بحران برود و باورمندی به مردم‌سالاری در کشور نابود شود.